رابطه خودکارآمدی با اهمال‌کاری، مسئولیت‌پذیری و پیشرفت تحصیلی در نوجوانان پسر دوره اول متوسطه

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین خودکارآمدی با اهمال‌کاری، مسئولیت‌پذیری و پیشرفت تحصیلی در میان نوجوانان پسر دوره اول متوسطه است. این پژوهش از نوع توصیفی–همبستگی و با هدف کاربردی انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان پسر دوره اول متوسطه منطقه ۴ شهر تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۳–۱۴۰۴ بود. نمونه‌گیری به روش تصادفی در دسترس انجام شد و ۳۵۰ دانش‌آموز با استفاده از جدول مورگان انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسشنامه‌های خودکارآمدی شرر و همکاران (۱۹۸۲)، اهمال‌کاری تاکمن (۲۰۰۱)، مسئولیت‌پذیری لوئیس (۲۰۰۱) و پیشرفت تحصیلی فام و تیلور (۱۹۹۰) بود. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی ساده) در نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۷ تحلیل شدند. نتایج نشان داد بین خودکارآمدی و اهمال‌کاری رابطه معکوس، متوسط و معنادار وجود دارد (r=-0.377؛ P<0.001). همچنین بین خودکارآمدی و مسئولیت‌پذیری (r=0.410؛ P<0.001) و بین خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی (r=0.394؛ P<0.001) رابطه مثبت و معناداری مشاهده شد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد خودکارآمدی به ترتیب ۲/۱۴ درصد از واریانس اهمال‌کاری، ۸/۱۶ درصد از واریانس مسئولیت‌پذیری و ۵/۱۵ درصد از واریانس پیشرفت تحصیلی را تبیین می‌کند. یافته‌ها بیانگر آن است که خودکارآمدی نقش مهمی در کاهش اهمال‌کاری و افزایش مسئولیت‌پذیری و پیشرفت تحصیلی نوجوانان ایفا می‌کند. بنابراین، تقویت باورهای خودکارآمدی از طریق آموزش مهارت‌های خودتنظیمی و انگیزش تحصیلی می‌تواند به بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان منجر شود.