مجله شناخت، رفتار، یادگیری

این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی روش آموزش داربستی در نارساخوانی معنایی، نارساخوانی دیداری دانش آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری شهر تهران انجام شده است. روش تحقیق از نوع نیمه آزمایشی با پیش‌آزمون-پس‌آزمون-پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پایۀ دوم و سوم ابتدایی مبتلا به ناتوانی یادگیری شهر تهران است که در مراکز آموزشی تحت نظر هستند که تعداد آن‌ها 400 نفر بوده است. روش نمونه گیری مورد استفاده در این پژوهش به صورت هدفمند بوده است. در طرح‌های آزمایشی حجم نمونه هر گروه 15 نفر توصیه شده است. بر این اساس تعداد 30 دانش آموز مبتلا به ناتوانی نارساخوانی انتخاب شد که از این میان به صورت تصادفی 15 نفر در گروه روش آموزش داربستی و 15 نفر نیز در گروه گواه تقسیم شد. ابزار پژوهش آزمون خواندن بدیعیان (1375) جهت تجزیه و تحلیل آماری در سطح استنباطی از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکررجهت تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد. یافته‌ها نشان داد روش آموزش داربستی در نارساخوانی معنایی، نارساخوانی دیداری دانش آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری شهر تهران مؤثر بوده است (001/0>p) و می‌توان با گسترش این روش در مدارس به بهبود نارسا خوانی دانش آموزان کمک کرد.

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش واقعیت درمانی مبتنی بر تئوری انتخاب بر مهارت‌های ارتباطی و وابستگی به فضای مجازی در نوجوانان دختر در دوران پساکرونا بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون- پیگیری و گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمام دانش آموزان دختر مقطع متوسطه اول منطقه ۱۱ شهر تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بودند که از میان آن‌ها 30 نفر به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در 2 گروه مداخله و گواه قرار گرفتند. شرکت­کننده­ها جهت پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری به پرسشنامه اعتیاد به اینترنت توسط یانگ (1998) و پرسشنامه مهارت­های بین فردی توسط فترو (۲۰۰۰) پاسخ دادند. در پژوهش حاضر آموزش واقعیت درمانی مبتنی بر تئوری انتخاب در 12 جلسه 90 دقیقه­ای اجرا شد. جهت توصیف داده­ها از روش­ آماری تحلیل واریانس با طرح اندازه­گیری مکرر استفاده شد. نتایج نشان داد واقعیت درمانی مبتنی بر تئوری انتخاب در گروه مداخله موجب افزایش مهارت­های ارتباطی نسبت به گروه گواه شد (004/0=P). واقعیت درمانی مبتنی بر تئوری انتخاب در گروه مداخله موجب کاهش وابستگی به فضای مجازی نسبت به گروه گواه شد (041/0=P).  نتایج پژوهش حاضر نشان داد آموزش واقعیت درمانی مبتنی بر تئوری انتخاب موجب بهبود مهارت­های ارتباطی و کاهش وابستگی به فضای مجازی نوجوانان دختر در دوران پساکرونا شد. براساس این نتایج برگزاری جلسات آموزش واقعیت درمانی مبتنی بر تئوری انتخاب برای دختران نوجوان در مدارس پیشنهاد می­شود.

این پژوهش با هدف بررسی نقش یادگیری مبتنی بر حل مسئله در پرورش مهارت‌های تفکر انتقادی دانش‌آموزان مقطع متوسطه انجام شد. این پژوهش از نوع کیفی بود و با استفاده از روش پدیدارشناسی تفسیری انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۵ دانش‌آموز مقطع متوسطه شهر تهران که به‌صورت هدفمند انتخاب شده بودند، جمع‌آوری شد. مصاحبه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار NVivo و روش تحلیل مضمون استفاده شد. نتایج نشان داد که یادگیری مبتنی بر حل مسئله تأثیر قابل‌توجهی بر بهبود مهارت‌های تفکر انتقادی دارد. در این راستا، سه دسته اصلی شامل "تحلیل و استدلال منطقی"، "تصمیم‌گیری آگاهانه و خلاقانه"، و "خودنظم‌دهی شناختی و هیجانی" استخراج شد. دانش‌آموزان گزارش کردند که این روش آموزشی باعث بهبود توانایی تحلیل مسائل پیچیده، افزایش خلاقیت در حل مسائل، انعطاف‌پذیری شناختی بیشتر، و تقویت مهارت‌های خودتنظیمی در یادگیری شده است. یادگیری مبتنی بر حل مسئله رویکردی مؤثر در پرورش تفکر انتقادی دانش‌آموزان محسوب می‌شود و می‌تواند به بهبود مهارت‌های شناختی، تصمیم‌گیری، و یادگیری مستقل آن‌ها کمک کند. یافته‌های این پژوهش پیشنهاد می‌کند که نظام‌های آموزشی با ادغام این رویکرد در برنامه‌های درسی، زمینه توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی را در دانش‌آموزان فراهم آورند.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر درمان شناختی رفتاری (CBT) بر تعهد زناشویی و مدیریت تعارضات بین فردی زوج‌ها انجام شد. روش تحقیق نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون با گروه کنترل بود. نمونه شامل ۳۰ زوج (۱۵ زوج در گروه آزمایش و ۱۵ زوج در گروه کنترل) بود که به روش در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه‌های استاندارد تعهد زناشویی و تعارضات زناشویی بود. گروه آزمایش طی ۱۰ جلسه در جلسات درمان شناختی رفتاری شرکت کردند، درحالی‌که گروه کنترل مداخله‌ای دریافت نکرد. در این تحقیق برای بررسی تعهد زناشویی از بررسی شاخص­های تعهد شخصی، اخلاقی و ساختاری استفاده شد. همچنین، برای بررسی تعارضات زناشویی از شاخص­های کاهش همکاری، افزایش واکنش­های هیجانی، کاهش رابطه جنسی، افزایش جلب حمایت دیگران، کاهش ارتباط موثر، افزایش خشونت و افزایش باورهای غیر منطقی استفاده شد. یافته­ها نشان داد که میانگین تعهد زناشویی در گروه آزمایش افزایش معناداری داشته (p<0.001) و میزان تعارضات زناشویی کاهش یافته است، درحالی‌که در گروه کنترل تغییر معناداری مشاهده نشد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که CBT تأثیر چشمگیری بر بهبود کیفیت روابط زوجین دارد. نتایج این پژوهش نشان داد که درمان شناختی رفتاری به‌طور معناداری به افزایش تعهد زناشویی و کاهش تعارضات بین فردی زوجین کمک می‌کند. همچنین، نتایج نشان می‌دهند که CBT می‌تواند مهارت‌های ارتباطی و حل تعارض را تقویت کرده و روابط پایدارتر و رضایت‌بخش‌تری برای زوجین ایجاد کند. در نتیجه، استفاده از CBT در مداخلات روان‌شناختی برای زوج‌ها توصیه می‌شود.

هدف پژوهش حاضر تدوین مدل ارتباطی ذهن آگاهی با نشخوار فکری و تحمل پریشانی با نقش میانجی ایمنی هیجانی در نوجوانان دارای علائم افسردگی  بود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوعِ پژوهش­های بنیادی و از لحاظ ماهیت و روشِ اجرا توصیفی-همبستگی از نوع معادلات ساختاری بود. روشِ نمونه­گیری پژوهشِ حاضر، نمونه­گیری در دسترس بود که طیِ آن پس از مراجعه به مراکز مشاوره و روان درمانی شهر اهواز 100 فرد دارای علائم افسردگی شناسایی و برای مشارکت در پژوهش انتخاب شدند و پرسشنامه‌های مربوطه را تکمیل نمودند. جمع­آوری داده­ها بر اساس پرسشنامه‌های تحمل پریشانی سیمونز و گاهر (2005)، نشخوار فکری موریسون و اوکانر (2008)، ذهن آگاهی براون و رایان (2003) و ایمنی هیجانی برونر (2008)، انجام گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و استنباطی از روش همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر و از نرم افزار spss نسخه 26 و ایموس استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که مدل پیش­بینی­کننده نشخوار فکری و تحمل پریشانی بر اساس ذهن­آگاهی با میانجیگری ایمنی هیجانی در نوجوانان دارای علائم افسردگی از برازش مطلوبی برخوردار است. بدین­معنی که در چهارچوب این مدل نشخوار فکری و تحمل پریشانی در در نوجوانان مبتلا به افسردگی در سطحی مطلوب و معنی­دار با تکیه بر ذهن­آگاهی قابل پیش­بینی بوده و همچنین نقش میانجیگر ایمنی هیجانی در تعامل بین متغیرهای پیش­بین و ملاک نیز در سطحی معنادار مورد تایید قرار گرفت.

پژوهش حاضر با هدف طراحی و ارزیابی اثربخشی یک بسته مداخله‌ای آموزشی جهت افزایش هوش هنری دانش‌آموزان بر اساس تجربه زیسته استعدادهای برتر در حوزه هنر انجام شد. این پژوهش کیفی از روش تحلیل محتوای کیفی بهره برده و داده‌های آن از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۵ نفر از اساتید و متخصصان هنر گردآوری شده است. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و بر اساس اصل اشباع نظری انجام شد. مصاحبه‌ها بر اساس نظریه هوش‌های چندگانه گاردنر و ابزارهای سنجش خلاقیت هنری شامل تست سنجش خلاقیت هنری تورنس (TTCT) و تست سنجش خلاقیت کلارک (CDAT) تحلیل و کدگذاری شدند. بسته مداخله‌ای طراحی‌شده شامل ۱۲ جلسه آموزشی بوده که بر توسعه تخیل، تفکر انتقادی، خلاقیت بصری، و تعاملات هنری تأکید داشته است. روایی محتوایی بسته با استفاده از شاخص CVR و CVI تأیید شد. تحلیل داده‌ها نشان داد که بسته مداخله‌ای موجب بهبود مهارت‌های خلاقانه، درک بصری، توانایی تحلیل آثار هنری، و افزایش تعاملات اجتماعی دانش‌آموزان شده است. همچنین، نتایج نشان داد که استفاده از روش‌های مبتنی بر تجربه زیسته متخصصان، تأثیر قابل‌توجهی بر افزایش هوش هنری داشته است. میزان نسبت روایی محتوا (CVR) برابر با ۰.۷۳ و شاخص روایی محتوا (CVI) برابر با ۰.۷۹ به‌دست آمد که نشان‌دهنده اعتبار مطلوب بسته آموزشی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که آموزش هنر می‌تواند تأثیر بسزایی بر توسعه هوش هنری و توانایی‌های شناختی دانش‌آموزان داشته باشد. بسته مداخله‌ای طراحی‌شده می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مؤثر در برنامه‌های آموزشی مورد استفاده قرار گیرد و به بهبود تفکر خلاق، تحلیل بصری، و تنظیم هیجانی دانش‌آموزان کمک کند.

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی نوروفیدبک بر کاهش نشانگان PTSD و بهبود توجه پایدار در افراد مبتلا به این اختلال بود. این مطالعه به روش کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده (RCT) انجام شد. ۳۰ شرکت‌کننده ۱۸ تا ۲۵ ساله ساکن تهران که دارای نشانگان PTSD بودند، به‌صورت تصادفی به دو گروه آزمایش (۱۵ نفر) و کنترل (۱۵ نفر) تقسیم شدند. گروه آزمایش ۱۵ جلسه نوروفیدبک دریافت کرد، درحالی‌که گروه کنترل مداخله‌ای دریافت نکرد. نشانگان PTSD با مقیاس PCL-5 و توجه پایدار با آزمون عملکرد پیوسته (CPT) در سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری پنج‌ماهه ارزیابی شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر (ANOVA) و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۷ انجام شد. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که اثر گروه (F(1, 54) = 23.34, p = 0.001, η² = 0.32) و اثر زمان (F(2, 54) = 48.02, p = 0.001, η² = 0.47) بر PTSD معنادار بود. همچنین، اثر گروه (F(1, 54) = 19.45, p = 0.002, η² = 0.29) و اثر زمان (F(2, 54) = 52.76, p = 0.001, η² = 0.49) بر توجه پایدار نیز معنادار بود. آزمون بونفرونی نشان داد که کاهش PTSD و افزایش توجه پایدار از پیش‌آزمون تا پس‌آزمون و پیگیری پنج‌ماهه در گروه آزمایش معنادار بود (p < 0.001). نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که نوروفیدبک می‌تواند یک روش مؤثر برای کاهش علائم PTSD و بهبود توجه پایدار باشد. با توجه به پایداری اثرات درمان در پیگیری پنج‌ماهه، این روش می‌تواند به‌عنوان یک مداخله درمانی بالقوه برای افراد مبتلا به PTSD مورد استفاده قرار گیرد.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر زوج‌درمانی بر بهبود روابط عاطفی و اجتماعی بین زوجین بوده است. این تحقیق به دنبال آن بوده که با استفاده از یافته‌های علمی و تجربی، میزان اثربخشی مداخلات زوج‌درمانی را در افزایش صمیمیت، بهبود ارتباطات، کاهش تعارضات و تقویت پیوندهای عاطفی بین زوجین ارزیابی کند. در این پژوهش از روش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون و گروه کنترل استفاده شد. جامعه آماری شامل زوج‌هایی بود که به دلیل مشکلات عاطفی و ارتباطی به مراکز مشاوره مراجعه کرده بودند. نمونه‌ای شامل 60 زوج به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل سه پرسشنامه استاندارد دلبستگی بزرگسالان، مهارت‌های اجتماعی، و رضایت زناشویی انریچ بود که روایی و پایایی آن‌ها تأیید شد. گروه آزمایش طی 10 جلسه زوج‌درمانی مبتنی بر رویکرد هیجان‌مدار شرکت کردند، درحالی‌که گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. داده‌ها با استفاده از آزمون t مستقل و تحلیل کواریانس تحلیل شد. نتایج آزمون‌های تی مستقل و تحلیل کواریانس نشان‌دهنده تأثیر مثبت و معنادار مداخله زوج‌درمانی بر بهبود ابعاد مختلف دلبستگی، مهارت‌های اجتماعی و رضایت زناشویی است. گروه آزمایش در پس‌آزمون تغییرات معناداری در دلبستگی ایمن (t=  4.80, p<0.0001),  دلبستگی اجتنابی (t=4.95, p<0.0001), و ابعاد مهارت‌های اجتماعی مانند ارتباط کلامی (t=4.85, p<0.0001) و همدلی (t=5.25, p<0.0001) نشان داد. همچنین در ابعاد رضایت زناشویی مانند رابطه عاطفی (t=5.00, p<0.0001) و حل تعارض (t=4.85, p<0.0001) پیشرفت قابل توجهی داشت. تحلیل کواریانس نیز تأثیر معنادار مداخله را در تغییرات میانگین‌ها تأیید کرد، به‌ویژه در دلبستگی ایمن (F=15.23, p=0.001), دلبستگی اجتنابی (F=12.45, p=0.002) و ارتباط کلامی .(F=18.32, p=0.000) یافته‌ها نشان دادند که زوج‌درمانی نقش مهمی در بهبود کیفیت رابطه، افزایش همدلی، ارتقای مهارت‌های ارتباطی و کاهش تعارضات ایفا می‌کند.