طراحی مدل تجاری‌سازی دانش در هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای

چکیده

هدف پژوهش، طراحی مدلی برای تجاری‌سازی دانش در هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای ایران به منظور شناسایی و تبیین ابعاد، مؤلفه‌ها و الزامات این فرایند است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش‌شناسی، کیفی است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۲ نفر از خبرگان حوزه آموزش فنی و حرفه‌ای، مدیران هنرستان‌ها و متخصصان کارآفرینی گردآوری شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از رویکرد نظریه داده‌بنیاد در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام گرفت. روایی ابزار با نظر خبرگان و پایایی از طریق توافق بین کدگذاران با ضریب ۸۷ درصد تأیید شد. نتایج تحلیل داده‌ها نشان داد تجاری‌سازی دانش در هنرستان‌ها پدیده‌ای چندبعدی است که در سه سطح شکل می‌گیرد: عوامل فردی شامل خودپنداره حرفه‌ای، نگرش کارآفرینانه، انگیزه اقتصادی و اعتمادبه‌نفس مهارتی؛ عوامل آموزشی و سازمانی شامل نگرش و تعهد حرفه‌ای معلمان، انعطاف‌پذیری آموزشی، زیرساخت‌های هنرستان و سبک رهبری تحول‌آفرین مدیران؛ و عوامل محیطی و نهادی شامل پذیرش بازار کار، حمایت‌های قانونی، سیاست‌های تشویقی و ارتباط مؤثر میان هنرستان و صنعت. یافته‌ها نشان داد موفقیت تجاری‌سازی مستلزم تلفیق سه سطح فردی، سازمانی و نهادی است. نتایج حاکی از آن است که نهادینه‌سازی نگرش کارآفرینانه در میان هنرجویان و معلمان، چابک‌سازی ساختارهای مدیریتی و توسعه همکاری‌های صنعت–آموزش از ارکان کلیدی تحقق تجاری‌سازی دانش در هنرستان‌ها است. مدل ارائه‌شده می‌تواند مبنایی برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در جهت ارتقای نقش هنرستان‌ها در اقتصاد دانش‌بنیان کشور باشد.