تحلیل ساختار سه‌لایه‌ای مضامین در طراحی برنامه درسی اکوتوریسم با رویکرد سواد زیست‌محیطی در آموزش عالی

چکیده

هدف پژوهش، طراحی و تحلیل ساختار سه‌لایه‌ای مضامین (فراگیر، سازمان‌دهنده و پایه) در برنامه درسی اکوتوریسم با تأکید بر ارتقای سواد زیست‌محیطی در آموزش عالی بود. این پژوهش از نوع آمیخته اکتشافی است که در دو مرحله کیفی و کمی اجرا شد. در بخش کیفی، داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۸ نفر از متخصصان و اعضای هیأت علمی حوزه‌های اکوتوریسم، گردشگری و برنامه‌ریزی درسی گردآوری و با روش تحلیل مضمون شبکه‌ای تحلیل شد. در بخش کمی، داده‌های حاصل از پرسشنامه طراحی‌شده در میان ۳۸۴ نفر از متخصصان، فارغ‌التحصیلان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی تحلیل گردید و مدل‌یابی معادلات ساختاری با نرم‌افزارهای SPSS و SmartPLS انجام شد. نتایج بخش کیفی پنج مضمون فراگیر را نشان داد که شامل چشم‌انداز یادگیری، پیکره دانش اکوتوریسم، راهبردهای یاددهی–یادگیری، سنجش و پایش یادگیری، و صلاحیت‌ها و مهارت‌های زیست‌محیطی بودند. در تحلیل عاملی تأییدی، ۲۰ مضمون سازمان‌دهنده و ۷۶ مضمون پایه تأیید شدند. شاخص‌های برازش مدل از جمله NFI=0.968، GOF=0.557، و SRMR=0.002، بیانگر برازش مناسب ساختار سه‌لایه‌ای مضامین بودند. این ساختار نشان داد که تمامی مؤلفه‌ها دارای همبستگی مثبت و معنادار با برنامه درسی اکوتوریسم مبتنی بر رویکرد سواد زیست‌محیطی هستند. ساختار سه‌لایه‌ای مضامین، چارچوبی منسجم برای طراحی برنامه‌های درسی اکوتوریسم در آموزش عالی فراهم می‌کند و با تکیه بر رویکرد سواد زیست‌محیطی، می‌تواند موجب یادگیری عمیق‌تر، نگرش مسئولانه‌تر نسبت به طبیعت و ارتقای صلاحیت‌های زیست‌محیطی در دانشجویان شود. به‌کارگیری این الگو در رشته‌های میان‌رشته‌ای مشابه مانند مدیریت گردشگری و منابع طبیعی توصیه می‌شود.