مقایسه اثربخشی آموزش کیفیت دایره زمان (QCT) با آموزش ذهن‌آگاهی بر مهارت‌های شناختی و ارتباطی دانش‌آموزان ابتدایی

چکیده

هدف این پژوهش مقایسه اثربخشی دو مداخله روان‌شناختی، یعنی آموزش کیفیت دایره زمان (QCT) و آموزش ذهن‌آگاهی، بر بهبود مهارت‌های شناختی و ارتباطی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی بود. این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل دختران دانش‌آموز مقطع ابتدایی نوبت دوم مدارس استان تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۴–۱۴۰۳ بود. از میان آن‌ها ۴۵ نفر به‌صورت هدفمند انتخاب و به‌طور تصادفی در سه گروه شامل آموزش ذهن‌آگاهی، آموزش کیفیت دایره زمان (QCT) و گروه کنترل تقسیم شدند (هر گروه ۱۵ نفر). ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه مهارت‌های شناختی نجاتی (۱۳۹۲) و پرسشنامه مهارت‌های ارتباطی جرابک (۲۰۰۳) بود. هر دو برنامه مداخله‌ای در قالب جلسات گروهی منظم طی ۱۰ تا ۱۲ جلسه اجرا شدند. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS-24 و آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد که هر دو مداخله آموزش ذهن‌آگاهی و آموزش کیفیت دایره زمان (QCT) موجب افزایش معنادار در مهارت‌های شناختی و ارتباطی دانش‌آموزان شدند (p < 0.05). با این حال، آموزش ذهن‌آگاهی در بهبود مهارت‌های شناختی نسبت به QCT اثربخشی بالاتری داشت، در حالی که آموزش کیفیت دایره زمان در افزایش مهارت‌های ارتباطی، به‌ویژه مهارت‌های کلامی، مؤثرتر بود. اثرات این دو مداخله در مرحله پیگیری نیز پایدار باقی ماند. هر دو مداخله QCT و ذهن‌آگاهی در ارتقای مهارت‌های شناختی و ارتباطی مؤثر بودند، اما هر یک در حوزه‌های متفاوتی برتری داشتند. به‌کارگیری هم‌زمان این دو رویکرد می‌تواند به توسعه جامع مهارت‌های شناختی و اجتماعی در محیط‌های آموزشی منجر شود.